اختلال شخصیت نمایشی (هیستریونیک)

شخصیت مجموعه‌ای از الگوهای رفتاری ثابت است که فرد به وسیله آن با دنیای اطراف خود ارتباط برقرار می‌کند و اختلال شخصیت زمانی به وجود می‌آید که یک سری الگوهای غیرقابل انعطاف و ناسازگار، تفکر و رفتاری ایجاد می‌کنند که به صورت قابل توجهی عملکرد فرد را مختل کرده و به روابط آسیب می‌زند.

اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریونیک با الگوهای رفتاری و هیجانی اغراق آمیز شناخته می‌شود این افراد اغواگر جذاب و سرزنده هستند و علاقه زیادی به مرکز توجه بودن دارند و همچنین وابستگی زیادی به دیده شدن از طرف دیگران دارند.

شیوع این اختلال ۱ تا ۳ درصد است و در میان زنان بیشتر از مردان دیده می شود، اگر چه این اختلالات شیوع زیادی ندارند ولی ابتلا و بی‌توجهی نسبت به آن می‌تواند موجب شود که فرد در معرض اختلالاتی مثل افسردگی، اختلال تبدیلی، خودکشی‌های نمایشی، مصرف مواد مخدر، الکل و حملات پنیک قرار گیرد.

تعریف اختلال شخصیت نمایشی (هیستریونیک)

افراد دارای اختلال شخصیت نمایشی علاقه دارند همیشه مرکز توجه دیگران باشند و اعتماد به نفس خود را از این موضوع می گیرند و همچنین زمانی که مرکز توجه نباشند معذب و بی قرارند.

این افراد رفتارهای نمایش‌گونه دارند و همواره به دنبال تایید دیگران هستند و در مورد وضعیت خود بزرگ‌نمایی می‌کنند و در موقعیت‌هایی مثل موقعیت‌های شغلی و اجتماعی ممکن است رفتارهای اغواگرانه و خودمحورانه‌ای  انجام دهند که مناسب آن محیط نباشد.

این افراد ممکن است که سرزنده و گرم باشند و روابط خود را صمیمی‌تر از آن‌چه که هست تصور کنند و یا این که با رفتارهای اغراق آمیز خود مثل گریه شدید برای یک ناکامی کوچک موجب خجالت نزدیکان و اطرافیان خود شوند.

این طور به نظر می رسد که این افراد روابط زیادی دارند گرم و صمیمی هستند ولی این افراد در صمیمیت مشکلات اساسی دارند، افراد دارای اختلال شخصیت نمایشی به صورت کلی و مبهم صحبت می‌کنند و در شغل‌هایی که خلاقانه و نیازمند تخیل باشد موفق‌تر هستند.

نشانه های اختلال شخصیت نمایشی (هیستریونیک)

• داشتن احساس ناراحتی در موقعیت‌هایی که فرد مرکز توجه نباشد.
• روابط این افراد روابطی سطحی است.
• احساسات سطحی هستند و سریع تغییر می‌کنند.
• این افراد وارد روابط زیادی می شوند و این روابط اغلب سطحی و فاقد صمیمیت هستند.
• از ظاهر خود برای جلب توجه دیگران استفاده می‌کنند و به ظاهر بیش از حد اهمیت می دهند.
• اغلب افراد دارای اختلال شخصیت نمایشی اجازه نمی‌دهند که افراد دیگر از نظر احساسی زیاد به آن‌ها نزدیک شوند.
• روابط را بیش از آن‌چه که هست صمیمی تصور می‌کنند.
• این افراد از رابطه جنسی استفاده می‌کنند تا نمایشی از صمیمیت نشان بدهند ولی در صمیمی شدن توانایی زیادی ندارند.
• این افراد به سادگی تحت تاثیر دیگران قرار می‌گیرند و به اصطلاح هم‌رنگ جماعت می‌شوند.
• در تعامل و روابط خود با دیگران اغلب از رفتارهای اغواگرانه جنسی استفاده می‌کنند.
• به شدت در مقابل انتقاد آسیب‌پذیرند.
• ابراز هیجانی این افراد همراه با اغراق و حالت نمایشی است.
• این افراد ممکن است برای جلب توجه دیگران دست به خودکشی بزنند.

علل به وجود آمدن اختلال شخصیت نمایشی (هیستریونیک)

بررسی ها نشان می‌دهند که ژنتیک و وقایع دوران کودکی دو عاملی هستند که نقش عمده را در ایجاد اختلال شخصیت نمایشی دارند. ولی به طور قطع مشخص نیست چه چیزی به وضوح موجب اختلال شخصیت نمایشی می‌شود.

ژنتیک

در این اختلال نیز مانند بسیاری دیگر از اختلالات روانشناختی رد پای ژنتیک دیده می شود و داشتن سابقه خانوادگی اختلالات شخصیتی، بیماری‌های روانپزشکی یا اختلال مصرف مواد و الکل می‌تواند فرد را در معرض ابتلا قرار بدهد.

وقایع دوران کودکی

آسیب‌ها و محیط نامناسبی که فرد در کودکی در آن رشد کرده در بزرگسالی می تواند منجر به این اختلال بشود زیرا تلاش کودک برای سازگاری با آن محیط کودک را مستعد ابتلا می‌کند.

والدین مبتلا به این اختلال و یا والدینی که رفتارهای نمایشی از خود بروز می‌دهند.

سبک های فرزندپروری نامناسب می‌تواند زمینه را برای این اختلال فراهم کند والدینی که در رفتار با فرزند خود افراط و یا تفریط می‌کنند.

یعنی یا همیشه به کودک خود توجه کنند و او را مورد تشویق قرار بدهند و یا اینکه همواره او را نادیده بگیرند برای مثال: در خانواده‌ای پرجمعیت که فرد فرزند میانی باشد ممکن است توجه کافی را دریافت نکند و برای به دست آوردن آن دست به رفتارهای نمایشی بزند

اگر در کودکی والدین یک رفتار نمایشی کودک را مورد تشویق و تقویت قرار داده باشند ممکن است کودک برای جلب توجه و رضایت والدین این رفتار را مکرراً انجام بدهد

انواع سبک های رفتاری در اختلال شخصیت نمایشی( هیستریونیک)

شخصیت نمایشی سرزنده و خونگرم

این افراد معمولا در جمع ها به صورت خون‌گرم، پرانرژی  و صمیمی ظاهر می‌شوند و می‌توانند نظر دیگران را به خود جلب کنند و در مواجهه با این افراد احساس می‌شود که انسان های صمیمی هستند این افراد تا زمانی خونگرم و پر انرژی هستند که مرکز توجه باشند و زمانی که این‌گونه نباشد آن جمع را رها کرده و به جمع دیگری می‌روند تا این نیاز خود را ارضا کنند.

شخصیت نمایشی کودک صفت

این افراد مثل کودکان تظاهرات هیجانی شدیدی مثل گریه‌های شدید از خود نشان می دهند، اگر با آن‌ها مخالفت شود سریع واکنش نشان داده این افراد به دیگران وابسته هستند و احساساتشان سریع دستخوش تغییر شده  و سریع از عشق به نفرت تبدیل می شود.

شخصیت نمایشی موافق

این افراد همواره تلاش می‌کنند که به دیگران نشان بدهند که با نظرشان موافقند ولی در واقع نظر دیگران برای این افراد اهمیتی ندارد و این افراد نظر دیگران را تایید می‌کنند تا خود را مطرح و توجه دریافت کنند.

شخصیت نمایشی بی پروا

این افراد برای جلب توجه دست به کارهای خطرناکی می زنند و بیشتر احتمال دارد که به مواد مخدر و الکل اعتیاد پیدا کنند.

درمان اختلال شخصیت نمایشی (هیستریونیک)

درمان اختلال شخصیت نمایشی مانند دیگر اختلالات شخصیت امری زمان بر است و صبر و حوصله زیادی را می طلبد.

افراد مبتلا به این اختلال معمولاً زمانی به درمانگر مراجعه می‌کنند که مشکل بزرگی در زندگی‌شان به وجود آمده باشد و هنگامی درمان اثربخشی مناسبی دارد که فرد مبتلا تمایل داشته باشد که احساسات و رفتارهای ناشی از این اختلال را کنار بگذارد.

برای درمان این اختلال از دو حوزه درمانی دارودرمانی و روان‌درمانی می‌توان بهره برد، که روان درمانی نسبت به دارو درمانی برای این افراد موثر تر است.

روان درمانی

روان درمانی روان پویشی: بر  اساس مطالعات انجام شده رویکرد پویشی یک رویکرد موفق در درمان افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی است.

هدف این درمان این است که تعارضات ناخودآگاه فرد حل شود و فرد دفاع‌ها را کنار گذاشته و علت اصلی رفتارهای مشکل ساز را بهتر درک کند.

از طریق این درمان مراجعان متوجه می‌شوند که رفتارهای اغواگرانه ای که انجام می‌دهند رفتارهای ناسازگاری  هستند و راه مناسبی برای داشتن عزت نفس و جلب توجه نیستند و در طی درمان یاد می‌گیرند که رفتارهای سالم تری را جایگزین این رفتارها کنند.

درمان‌های حمایتی: درمان‌های حمایتی نیز برای درمان این اختلال مناسبند زیرا این نوع درمان ها اطمینان بخش و غیر تحریک‌کننده‌اند.

هدف این درمان این است که عزت نفس و مهارت‌های مقابله‌ای مراجع را از طریق گوش دادن و همدردی افزایش داده و همچنین پریشانی مراجع نیز کاهش یابد.

از رویکرد‌های دیگر نیز می‌توان برای درمان این افراد استفاده کرد اما بر اساس مطالعات انجام شده این دو رویکرد اثربخشی مناسب‌تری نسبت به دیگر رویکردها دارند.

و همچنین رویکرد گروه درمانی و خانواده درمانی رویکردهای مناسبی برای درمان این افراد نیستند زیرا این افراد با جلب توجه می توانند گروه را از مسیر درمانی خود خارج کنند.

دارو درمانی

برا ی اختلال شخصیت نمایشی داروی مشخصی وجود ندارد اما این اختلال می تواند همراه با افسردگی، نوسانات خلق، اضطراب و عصبانیت باشد که می‌توان برای درمان این ها از داروهای ضد افسردگی، داروهای تثبیت کننده خلق و داروهای ضد روان پریشی استفاده کرد و بیوفیدبک نیز می‌تواند برای این افراد کمک کننده باشد.

سوالات متداول در زمینه اختلال شخصیت نمایشی (هیستریونیک)

ممکن است در خود و یا اطرافیان‌تان متوجه برخی از ویژگی هایی که در بالا گفته شد باشید اگر این‌گونه بود باید توجه داشته باشید که نشانه‌های این اختلال به خودی خود رفع نمی‌شود و بهترین راه برای از بین بردن نشانه های این اختلال و یا کم کردن آن مراجعه به روان درمانگر است و ما در کلینیک روانشناسی ویدیا با استفاده از روانشناسان مجرب می‌توانیم در کنار و همراه شما باشیم.

نویسنده: فرشته نوروزی