- چند نوع وسواس داریم ؟
- چرا وسواس می‌گیریم؟
- به چه کسانی واژه وسواسی اطلاق می‌شود؟
- وسواس در زنان بیشتر است یا مردان؟
این سوالات تنها بخشی از سوالاتی است که می‌تواند ذهن هر فردی را به خود مشغول کند.
اختلال وسواسی یا OCD به گروه مختلفی از علائم و نشانه‌ها مانند افکار مزاحم، آداب وسواسی، اشتغالات ذهنی و وسواس‌های عملی گفته می‌شود که این وسواس‌های فکری یا عملی باعث ناراحتی شدید در فرد می‌شود. این اختلال وسواس فکری و عملی باعث مشکلات قابل ملاحظه‌ای در زندگی، کارکرد شغلی، فعالیت‌های اجتماعی، اتلاف وقت و روابط فرد ایجاد می‌کند و فرد بر وجود این افکار و اعمال مزاحم آگاه میباشد و سعی در سرکوب یا کنار زدن آن دارد.
وسواس به چند دسته تقسیم می‌شود؟
وسواس ها بطور کلی به دو دسته تقسیم میشوند :
- الف) وسواس فکری.
- ب) وسواس فکری عملی.
الف) وسواس فکری
شامل فکر ، احساس، اندیشه یا حسی مزاحم است و یک فرآیند ذهنی میباشد که خود را می‌تواند به اشکال مختلف نمایان کند مانند:
- شمارش: دراین نوع وسواس شخص به طور مکرر اعداد را در ذهن خود تکرار می‌کند یا ترس از آن را دارد که وسایل به تعداد مشخص نباشد.
- ترس از آسیب: ۱. ترس از آسیب رساندن یا رسیدن به خود. ۲. ترس از آسیب رساندن به دیگران در اثر از دست دادن کنترل خود.
- مرور حال یا گذشته: ۱. شخص در ذهن خود دائم این فکر را دارد که نکند الان حرف اشتباهی بزند. ۲. سرزنش مکرر و بی فایده خود بخاطر حرفی که قبلا زده شده یا رفتاری که در گذشته انجام شده و با یاد آوری پیاپی باعث ناراحتی و سرزنش خود می‌شود.
- ترس از آلودگی یا نجستی: ترس از میکروب و بیماری. ادرار و مدفوع.
- تقارن: مثلا باید از هر وسیله دو عدد باشه.
- احتکار: ناتوانی در تصمیم‌گیری و دور ریختن وسایل بی‌ارزش.
ب) وسواس عملی یا جبری:
این اختلال با عمل همراه است و معمولا شخص با انجام آن در تلاش برای کم کردن میزان اضطراب همراه با وسواس فکری میباشد که برای همیشه پاسخ‌گو نمی‌باشد و بعد از مدتی نتیجه عکس دارد و فقط یک واکنش عملی به این اختلال افزوده می گردد. از شایع ترین این نوع اختلال میتوان به :
- وسواس شستشو: شستن دست به روشی خاص یا به دفعات خاص یا به مدت زمان زیاد.
- وسواس تکرار : مثلا تکرار مداوم ذکر. دعا. جمله و …
- امتناع از دست دادن.
- وسواس چک کردن: چک کردن قفل منزل. درب ماشین. گاز و…
- ۵. وسواس چیدمان وسایل به شکلی خاص
- ۶. وسواس خوردن غذا: به مقدار، نحوه، میزان …
چرا وسواس می‌گیریم؟
از عواملی را که میتوان در بروز این اختلال شایع نام برد عواملی مانند اضطراب، ژنتیک، عوامل روانی و محیطی یا عوامل رفتاری نام برد؛ مثلا کودکی که به او می‌گویند برای پاک شدن دستانت از کثیفی هنگام شستشو ۳ بار صلوات بفرست یا ۳ بار دستانت را بشور و وقتی او این کار را می‌کند مورد تشویق قرار می‌گیرد و همین عامل تشویق جنبه شرطی سازی این عادت در کودک را دارد که از عوامل رفتاری میباشد و با ادامه پیدا کردن و نهادینه شدن تبدیل به وسواس فکری عملی می‌شود.
وسواس در زنان بیشتر است یا مردان ؟
برای پاسخ به این سوال باید گفت که در میان بزرگسالان احتمال ابتلای مرد و زن در این اختلال یکسان میباشد، اما در میان نوجوانان پسرها بیشتر از دخترها دچار اختلال وسواسی جبری می شوند؛ همچنین خطر ابتلا به این اختلال در افراد مجرد بیشتر از افراد متاهل میباشد.
درمان وسواس چگونه است؟
روش‌هایی که برای درمان این اختلال بکار می‌روند عبارتند از:
- روان درمانی.
- دارو درمانی.
روان درمانی با رویکردی مانند: رفتار درمانی از روش‌های همچون درمان سر پایی؛ و هم به صورت بستری با رویکردهای اصلی اختلال وسواسی جبری نظیر مواجه سازی و ممانعت از پاسخ ، حساسیت زدایی، توقف فکر، غرقه سازی، انفجار درمانی و شرطی‌سازی بیزارگرایانه استفاده می‌کند .
همچنین در روان درمانی با استفاده از روان‌کاوی و ایجاد سیر روان درمانی بینشی و ایجاد کنار آمدن با تکانه‌های پرخاشگرایانه پنهان در صفات شخصیتی بر این اختلال غلبه کرد . لازم به ذکر است که بسته به میزان شدت وسواس و مدت آن از دارو درمانی در کنار روش‌های ذکر شده برای رسیدن هر چه سریع‌تر به بهبودی کامل نیز در صورت نیاز استفاده می‌شود.
اختلال وسواس فکری و جبری را جدی گرفته تا با حضور به موقع برای درمان لحظات شاد در کنار هم بودن را از دست ندهیم. کلینیک ویدیا مفتخر است تا با بهره‌مندی از دکتران و اساتید مجرب در زمینه روانشناسی شما عزیزان را تا رسیدن به سرمنزل مقصود سلامت هم به صورت مجازی و هم حضوری، در داخل و خارج از کشور یاری کنند.
نویسنده: مجتبی فخار