اختلال عاطفی فصلی(Seasonal affective disorder) یا افسردگی پاییزی که به اختصارSAD نیزمشهور است (SAD در زبان انگلیسی به معنای غمگینی می باشد)، شکلی از افسردگی است که به صورت دوره هایی از شرایط غمگینی، خلق پایین و افسردگی در زمان های خاصی از فصول سال به وجود می آید.
در این اختلال که تحت عنوان افسردگی زمستانی (Winter Blues) نیز شناخته می شود، بیشترین الگوی فصلی برای دوره های افسردگی معمولاً از پائیز و زمستان شروع می شوند و در بهار از شدت آن کاسته می شود. این حالت غمگینی ممکن است ناشی از مقدار نوری باشد که فرد در طول روز دریافت می کند.
یکی از فرضیه هایی که به عنوان مهم ترین دلیل این نوع افسردگی معرفی شده، کاهش نور و ترشح هورمونی به نام ملاتونین از مغز است. بیشتر پژوهشگران معتقدند که کاهش میزان دریافت نور خورشید در اختلال عاطفی فصلی نقش دارد.
در واقع در فصول پائیز و زمستان که طول روز کاهش می یابد، میزان ترشح هورمون ملاتونین در بدن افزایش یافته و در فرد علائم افسردگی نمایان می شود. اکثر این بیماران، افسردگی را در زمستان تجربه می کنند و در زنان چهار برابر بیشتر از مردان روی می دهد.
نور بر روی ریتم های روزانۀ ما تاثیر می گذارد و اشعه های UV می تواند نحوۀ تشکیل مواد معدنی و سایر مواد مغذی در بدن را تغییر دهد. به عنوان مثال، کافی نبودن نور خورشید با کمبود ویتامین D مرتبط است که به نوبۀ خود، ما را با افسردگی و دیگر مشکلات جسمانی و پریشانی های روانی روبرو می سازد.
فرضیه دیگری که در رابطه با این بیماری مطرح شده، مشکل تنظیم مقدار انتقال دهنده ای به نام سروتونین است، به طوری که در افرادی که مبتلا به اختلال عاطفی فصلی هستند، با کاهش تولید ویتامین D، تنظیم سروتونین نیز بهم می خورد. سروتونین انتقال دهندۀ عصبی است که در خلق و خو نقش دارد.
مطالعۀ اخیر که در مجلۀ اختلالات عاطفی منتشر شده، ارتباط بین اختلال عاطفی فصلی و مقدار ناکافی نور خورشید را تایید کرده است. به طوری که در این مطالعه نشان داده شده است که افرادی که در مناطقی با روزهای کوتاه تر و تاریک تر زندگی می کنند بیشتر احتمال دارد که به این اختلال مبتلا شوند.
اگرچه نور خورشید نقش مهمی در این اختلال دارد، ولی ارتباط فصلی با آسیب ها و غم و اندوه نیز وجود دارد. ذهن ما ارتباطات قوی بین مناظر و تغییرات فصلی و خاطرات گذشته شکل می دهد. به طوری که ممکن است شما هر ساله در آن فصلی که قبلاً یک رویداد ناراحت کننده یا یک آسیبی را تجربه کرده اید، دچار افسردگی شوید.
حتی تعطیلات طولانی مدت تابستان برای دانش آموزان و دانشجویان نیز ممکن است چنین اندوه و غم را به همراه داشته باشد. در کل هر یک از این عوامل به تنهایی بعید است که موجب افسردگی شود، ولی همراه شدن سایر عوامل خطر ساز مانند سابقۀ خانوادگی می تواند ابتلا به اختلال عاطفی فصلی را افزایش دهد.
نشانه ها
افسردگی های فصلی نسبت به افسردگی های اساسی شدت کمتری دارند و آن نوع افسردگی هایی که یک بار در سال و با تغییرات فصلی رخ می دهند، از نشانه های اختلال عاطفی فصلی می باشند.
برخی از علایم شایع عبارتند از:
کاهش انرژی، احساس غم و خواب بیش از حد.
تغییر در اشتها؛ به طوری که احتمال افزایش وزن وجود دارد. اختلال عاطفی فصلی، گاهی باعث ولع مصرف کربوهیدارت ها می شوند. تمایل به کربوهیدرات ها معمولاً با افزایش انرژی همراه هستند و در ادامه منجر به افزایش وزن می شوند.
تحریک پذیری و خشم.
از دست دادن علاقه به فعالیت هایی که قبلاً لذت بخش بود.
احساس گناه و نگرانی در مورد آینده.
از دست دادن انگیزه.
اضطراب، غم و اندوه.
درمان
افراد مبتلا به اختلال عاطفی فصلی، اغلب به نور درمانی پاسخ می دهند. بنابراین بهتر است زمان بیشتری را در محیط باز و زیر نور خورشید سپری کنید. در صورت قرار گرفتن در معرض نور خورشید به مدت 20 تا 40 دقیقه، ممکن است علائم بهبود پیدا کند.
همچنین درمان های افسردگی اساسی نیز در این اختلال کمک کننده هستند. به طوری که در روان درمانی، صحبت در مورد احساسات و الگوهای فکری موثر بوده و تغییرات سبک زندگی، رژیم غذایی، ورزش و فعالیت، تکمیل کنندۀ درمان می باشند.
داروهای ضد افسردگی نیز مواد شیمیایی در مغز را تغییر داده و اغلب در مدت زمان کوتاه نیز موثر خواهند بود. با این وجود برخی از تحقیقات نشان می دهند نور درمانی به اندازۀ داروهای ضد افسردگی مانند فلوکستین و حتی بهتر از آن در بهبود این اختلال موثر است. تحقیقات انجام شده در سال 2016 نشان می دهد برای بیمارانی که داروهای ضد افسردگی در بهبود آنها موثر نبوده، همراه کردن نور درمانی با داروهای ضد افسردگی در درمان این اختلال کارایی داشته است.
منبع:
www.psychologytoday.com
www.europsy-journal.com
