افسردگی در دختران نوجوان

نویسنده: امیر مهدی کتانی

روان درمانگر

درحالی که در دوران دبستان افسردگی بیشتر در کودکان پسر گزارش می شود، چه عواملی موجب می شوند که نرخ افسردگی در دختران نوجوان به طور ناگهانی افزایش یابد؟

– یکی از این عوامل می تواند بلوغ باشد. برعکس پسران که صفات ثانویه جنسی در آن ها (رشد عضلات، رشد موهای صورت و بدن، بم شدن صدا و …) باعث مقبولیت اجتماعی و پذیرش بیشتر آن ها در گروه همسالان می شود، بلوغ در دختران نوجوان معمولا تجربۀ پیچیده  تر و دشوارتری است. قاعدگی، رشد اندام های جنسی ثانویه یعنی سینه ها، افزایش توده چربی در اطراف باسن، و زنانه شدن صدا همگی پیام هایی ضمنی دربردارند. همه این ها نشانه هایی از “زن شدن” هستند و انتظارات اجتماعی، محدودیت ها و فقدان هایی را برای دختر به همراه دارند.

– پدری که تا مدتی پیش دختر عزیزش را در آغوش می گرفت و روی پای خود مینشاند، دیگر با انجام این کارها معذب می شود و طبیعتاً از انجامشان سر باز میزند. طبیعی است که دختر نیز احساس طرد و فقدان خواهد کرد؛ فقدان محبتی که پیش از این وجود داشت. از طرفی ورود از دوران کودکی به نوجوانی خود فقدان دیگری است؛ فقدان تمام  آزادی هایی که کودک پیش از این داشته و دیگر از آن ها محروم است. این احساسات فقدان، محرومیت، و این شوک ورود ناگهانی به نوجوانی از کودکی همگی عوامل مستعدکننده و زیربنایی افسردگی هستند.

– مورد دیگر بحث تصویر بدنی (Body Image) در  دختران و زنان است. استانداردهای دنیای امروز درباره ویژگی های ظاهری یک “زن کامل” و استفاده ابزاری از زیبایی های زنان، و متعاقباً تبدیل شدن این زیبایی ها به یک ارزش (و گاهی متاسفانه تنها ارزش)، که از طریق رسانه های مختلف به افراد منتقل میشوند، باعث نشخوار فکری دختران جوان و درگیری ذهنی آن ها با شکل بدن و زیبایی صورتشان می شود و اگر آنها از استانداردهای لازم برخوردار نباشند در معرض خطر اختلالات خوردن و  افسردگی قرار میگیرند.

– بحث های ارتباطی و گروه همسالان نیز از اهمیت بالایی برخوردارند. ماهیت ارتباطات بین دختران و پسران در نوجوانی اغلب رمانتیک ولی کوتاه مدت است. داستان یا روایتی (narrative) که اعضای دو جنس از این روابط در ذهن خود پرورش میدهند، متفاوت است. دختران اغلب در خیالات خود به عشق پاک و ابدی و شاهزاده با اسب سفید فکر میکنند؛ درحالی که پسران این روابط را برای کوتاه مدت میخواهند و ذهنشان بیشتر درگیر تصویرسازی و فانتزی های جنسی است (هر دو جنس با تفکرات قالبی اجتماع و فرهنگ همانندسازی کرده اند).

– وقتی این روابط با ایجاد تکه پاره های هیجانی، وابستگی عاطفی و گاهی با سابقۀ تماس های فیزیکی به پایان میرسند، هر دو جنس برای کسب حمایت اجتماعی نزد گروه همسالان میروند (نوجوانی دورۀ استقلال ذهنی از والدین و خانه است). درحالی که پسران در بین خودشان از این روابط به عنوان فتح و موفقیت یاد میکنند؛ دختران تعریف متفاوتی از آن داشته و اغلب تراژدی های شکست عشقی از آن ها می سازند و گروه همسالان با تجارب مشابه همدیگر را تقویت میکنند.

– تمامی این عوامل اهمیت بسیار زیادی در تبیین پویایی های زیربنایی افسردگی دختران نوجوان دارند؛ ولی نباید از این نکته غافل شویم که بسیاری عوامل دخیل دیگر نیز مطرح هستند که هر یک از افراد در دنیای درونی و بیرونی خویش تجربه میکنند