مهارت ابراز وجود (مهارت رفتار جراتمندانه)

ابراز وجود یا رفتار جراتمندانه عبارت است از بيان مناسب هر احساسی بدون اضطراب.
رفتار جراتمندانه شامل ابراز صادقانه و نسبتاً رك افكار و احساسات مي‌باشد، به نحوي كه از نظر اجتماعي مناسب بوده و احساسات و آسايش ديگران نيز در آن مد نظرباشد به طور كلي جرات‌مندی را مي‌توان توانايي ابراز صادقانه نظرات، احساسات و نگرش‌ها بدون احساس اضطراب دانست. جرات‌مندی همچنين شامل دفاع فرد از حقوق خود می‌باشد، به شكلی كه حقوق ديگران پايمال نشود.
انواع سبک ارتباط:
پرخاشگرانه: در اين نوع ارتباط فرد با تهديد كردن و تضييع حق ديگران توهين آميز برخورد مي كند.
منفعلانه: در اين نوع ارتباط فرد با عذر خواهي افراطي و كوچك انگاري خود تمامي افكار، احساسها و حقوق شخصي خود را به نفع طرف مقابل ناديده می‌گيرد.
جرات مندانه: ارتباط جرات مندانه گونه اي از ارتباط است كه در آن هر احساسي بدون اضطراب به راحتي ابراز شده و نتيجه آن حرکت به سوی اهداف و مقاصد شخصي بدون ضايع كردن حق ديگران است.

سبک پرخاشگرانه:

باورها: همه باید مثل من باشند – من هرگز اشتباه نمی کنم – حق بامن است و تو اشتباه میکنی – خودم همه چیز را می دانم.
سبک برقراری ارتباط: ذهن بسته است و فرد راه را بر ورود هر نوع اطلاعات بسته است حرف و کارهای دیگران را قطع می کند- شنونده ضعیفی است – در دیدن نقطه نظرات دیگران ضعیف است.
رفتار: دیگران را تحقیر می کند – رییس رفتار است . هرگز فکر نمی کند که احتمال دارد اشتباه کند – حریم شخصی دیگران را رعایت نمی کند.
رفتار غیرکلامی: اخم ها را درهم کشیدن – چپ چپ نگاه کردن – خیره نگاه کردن – آهنگ صحبت تند داشتن – حالت بدنی خشک و بدون انعطاف.
رفتار کلامی: ((توباید)) اصل کلام را تشکیل می دهد – با کلامش موجب رنجش خاطر دیگران می شود .
رویارویی و حل مساله : باید در هر بحث و جدال پیروز گردد – از موضع برنده بازنده با هر چیزی برخورد می کند .
احساساتی که تجربه می کند : خشم – عصبانیت – بی طاقتی و ناکامی.
تاثیری که بر دیگران می گذارد: در دیگران رفتار مقابله با خشم را بر می انگیزد – باعث ایجاد مقاومت، برخورد دفاعی و درغگویی و… در طرف مقابل می شود – کاری می‌کند دیگران از آنها اطاعت کنند ولی این اطاعت همراه با رنجش خواهد بود.

سبک منفعلانه:

باورها: هرگز عواطف واقعی خود را ابراز نمی کند – مخالفت نمی کند- طوفان ایجاد نمی کند – دیگران همیشه بیشتر از او حق دارند و …
سبک ارتباطی: غیر مستقیم – همیشه موافق – بدون اعتراض – محتاط.
رفتارها: زیاد آه می کشد – بدون آنکه لازم باشد معذرت خواهی می کند – در برنامه ریزی مشکل دارد – خود را نادیده می گیرد و فدا می کند – اجازه می دهد دیگران برای او تصمیم بگیرند .
رفتار غیرکلامی: بیقراری – حرکات چهره ای ندارد – از سر توافق لبخند رضایت می زند – وضعیت بدنی خمیده دارد – تن صدایش پایین و ملایم است. چشمهایش را پایین می اندازد .
رفتار کلامی : شما بیشتر از من تجربه دارید . من نمی توانم – من سعی خواهم کرد – ممکن است اشتباه باشد .
رویارویی با مشکلات و مساله : اجتناب – نادیده انگاری- رها کردن.
احساساتی که تجربه می کند : ناتوانی – اضطراب – ناکامی- خشم.
تاثیراتی که بر دیگران می گذارد : دیگران را پرتوقع می سازد – دلیل تراشی را در دیگران برمی انگیزد.

سبک جراتمندانه:

باورها : ارزشمند بودن خود و دیگران – برحق بودن هم خود و هم دیگران – بدین معنی نیست که رفتار جرات مندانه همیشه با موفقیت همراه است .
سبک ارتباطی: گوش دهنده فعال و کارآمد است – محدودیتهای و انتظارات را ابراز می کند – خواسته های خود را مستقیما“ و صادقانه ابراز می کند – مشاهداتش را بیان می کند و از برچسبها استفاده نمی کند – مراقب احساسات دیگران است.
رفتار: براساس انتخاب خویش عمل می کند – انتظاراتش واقع بینانه است – منصفانه و عادلانه رفتار می کند – قابل پیش بینی است – عمل مدار است – محکم است.
رفتار کلامی : اجازه حضور ندادن به احساسات منفی – رویارویی با مشکلات در همان زمان که اتفاق می افتد.
رفتار غیرکلامی: ژستهای باز و طبیعی – آهنگ صدای مناسب و متناسب – تنوع در میزان صحبت – وضعیت بدنی مناسب – تماس چشمی مستقیم.
• احساساتی که تجربه میکند :شوق – رضایت – آرامش.
• تاثیراتی که بردیگران می گذارد : افزایش عزت نفس – دیگران می دانند که جایگاهش کجاست .

مشکلات ناشی از جراتمند نبودن:

افسردگي: عصبابنیت از خود و درماندگی و ناامیدی.
رنجيدگي: عصبانیت از دیگران مبنی بر سوءاستفاده از او.
ناكامي: عدم توانایی فرد در رسیدن به اهداف.
انفجار خشم: عدم کنترل خشم.
اضطراب و به دنبال آن اجتناب: ازدست دادن فرصتها.
ضعف در روابط بين فردي.
مشكلات جسماني .
مشكلات مربوط به فرزندپروری: عدم امکان رفتار قاطعانه در برابر مسائل خانوادگی و تربیتی و داشتن خصوصیت منفعلانه.

رفتار جراتمندانه به فرد کمک میکند تا:

به خود اطمينان داشته باشد.
اعتماد به نفس خود را افزايش دهد.
احترام ديگران را نيز جلب كند.
توانايي تصميم گيري خود را بهبود بخشد.
حقوق خود را حفظ كند.
احساسات خود را ابراز كند.
روابط خود را بهبود بخشد.
اعتراض كند.
نظر خود را بيان كند.
درخواست كند.
نه بگويد.

هر کسی حق دارد تا:

به تقاضاهاي ديگران نه بگويد.
در مورد احساسات و دليل كارهاي شخصي اش به ديگران توضيح ندهد.
در برابر تقاضاهاي بيش از حد ديگران ايستادگي كند.
از ديگران بخواهد كه هنگام صحبت به نظراتش گوش دهند.
تغيير عقيده دهد.
از ديگران بخواهد كه كاري را برايش انجام دهند.
زمانيكه نياز داشت تنها بماند.
در روابط بين فردي مورد احترام قرار گيرد.
براي زندگي خود تصميم بگيرد.
احساس خاصي را داشته و آن را نشان دهد.
از ديگران سوال كرده يا كمك بخواهد.
خودش را دوست داشته باشد.
هر فردی حق دارد كه ارزشها ، باورها ،عقايد وعواطف خاص خود را داشته باشد .
هر فردی حق دارد خودش را ابراز كند و حق دارد بگويد ”نه ” ”من نمی دانم ”.
هر فردی حق دارد افكارش را تغيير دهد، اشتباه كند و مسئولیت اشتباه خود رابپذیرد.